Соңғы жылдары үш әріп — GDPR — халықаралық бизнес үшін бір қорқынышты сөз сияқты болып кетті. Әсіресе Еуропадан келген клиенттермен немесе серіктестермен жұмыс істейтін компаниялар үшін. Бірақ бұл ереже Қазақстан, Өзбекстан, Грузия және Қырғызстан сияқты ТМД елдері үшін шынымен маңызды ма? Жалпы алғанда, GDPR аясында «жеке деректер» практикалық тұрғыда нені білдіреді? Бұл туралы «Систем Менеджмент» компаниясының сарапшыларымен бірге түсінеміз.
GDPR деген не және ол неге маңызды
GDPR (General Data Protection Regulation) — бұл 2018 жылғы 25 мамырда Еуропалық Одақта күшіне енген дербес деректерді қорғауға арналған жалпы ереже. Бұл регламент жеке тұлғалардың жеке деректерін өңдеу тәртібін белгілейді және олардың құпиялыққа қатысты құқықтарын қорғайды.
Бірақ бұл құжаттың бар екендігі ғана емес, ең бастысы — оның қолданылу ауқымы маңызды. GDPR тек ЕО-да тіркелген компанияларға ғана емес, сонымен қатар ЕО азаматтарының деректерін өңдейтін әлемнің кез келген ұйымына таралады. Міне, осы тұсы ерекше назар аудартады.
Неге ТМД елдеріндегі бизнеске GDPR-ге назар аудару қажет
Қырғызстан, Қазақстан, Өзбекстан сияқты көптеген компаниялар халықаралық деңгейде жұмыс істейді: экспорт, IT-қызметтер, логистика, e-commerce, қаржы және басқа да бағыттар. Бұл дегеніміз — ЕО азаматтарымен байланыс орнауы әбден мүмкін.
GDPR ТМД елдеріндегі компанияларға қандай жағдайда қатысты болуы мүмкін:
- Сіз Еуропалық Одақ азаматтары мен резиденттеріне тауар немесе қызмет ұсынасыз (тіпті тегін болса да);
- Сайтыңызда ЕО азаматтары толтыра алатын тіркеу формалары бар;
- Сіз ЕО пайдаланушыларының жеке деректерін жинайтын аналитикалық құралдарды (мысалы, Google Analytics) қолданасыз;
- Сіз еуропалық компанияның мердігерісіз және оның атынан жеке деректерді өңдейсіз.
Компанияңыз ЕО аумағында орналаспаған болса да, еуропалық GDPR стандарты сізге тікелей қатысты болуы мүмкін.
“GDPR” ұғымы нені қамтиды
Көптеген кәсіпкерлер жеке деректер дегенді тек паспорттық мәліметтер немесе ЖСН деп қателесіп ойлайды. Алайда GDPR — деректерді қорғау жөніндегі жалпы ереже — бұл ұғымды әлдеқайда кеңірек түсіндіреді.
GDPR бойынша жеке деректер — бұл адамды тікелей немесе жанама түрде тануға мүмкіндік беретін кез келген ақпарат:
- Аты-жөні, туған күні;
- Телефон нөмірі, email, IP-мекенжайы;
- Геолокация, сатып алу тарихы, cookie-файлдар;
- Фотосуреттер, бейнежазбалар, дауыс хабарламалары;
- Медициналық, биометриялық немесе қаржылық деректер;
- Діни немесе саяси көзқарастар туралы ақпарат, тіпті әлеуметтік желідегі лайктар да.
Иә, тіпті жай ғана email — GDPR бойынша жеке деректерге жатады. Демек, оларды сақтау, пайдалану және беру тек қатаң ережелерді сақтай отырып жүзеге асырылуы керек.
GDPR-дің негізгі принциптері: бизнестің білуі тиіс ережелер
GDPR бірнеше іргелі қағидаттарға негізделген. Бұл принциптер ірі корпорациялар үшін де, еуропалық тапсырыс берушілермен жұмыс істейтін шағын бизнес немесе фрилансерлер үшін де бірдей маңызды.
Міне, сол негізгі принциптер:
- Заңдылық пен ашықтық — деректер заңды негізде және пайдаланушыға түсінікті түрде өңделуі тиіс.
- Мақсаттылықты шектеу — деректер тек нақты бір мақсат үшін ғана жиналуы керек.
- Деректерді азайту — тек қажетті көлемде ақпарат сұрау.
- Дәлдік — деректер өзекті және нақты болуы қажет.
- Сақтау мерзімін шектеу — ақпаратты қажет уақыттан артық сақтамау.
- Құпиялық пен қауіпсіздік — қол жеткізуге бақылау, шифрлау және деректердің таралып кетуінен қорғау міндетті.
Осы принциптерді сақтау тек айыппұлдан құтқарып қана қоймай, сонымен қатар клиенттер мен серіктестердің сенімін арттырады.
Айыппұлдар мен беделге төнетін қауіптер
GDPR — жай ғана ұсыныстар жиынтығы емес. Оның талаптарын бұзған жағдайда нақты қаржылық санкциялар көзделген: айыппұлдар 20 миллион еуроға дейін немесе жылдық айналымның 4%-на дейін жетуі мүмкін — қайсысы жоғары болса, соны есептейді.
Шетелдік серіктестермен жұмыс істейтін ТМД елдеріндегі компаниялар үшін мұндай айыппұлдар өте ауыр салдарға әкелуі мүмкін. Бұдан бөлек, GDPR талаптарын орындамау мынадай мәселелерге соқтыруы мүмкін:
- еуропалық тапсырыс берушілермен келісімшарттардың бұзылуы;
- онлайн-сервистер мен жарнамалық аккаунттардың бұғатталуы;
- клиенттердің сенімінен айырылу;
- экспорттық немесе инвестициялық қызметпен байланысты қиындықтар.
ТМД елдеріндегі бизнеске GDPR талаптарына қалай дайындалу керек
GDPR стандарттарын енгізу — бір сәттік процесс емес. Бұл кешенді көзқарасты және деректерді өңдеу бойынша ішкі саясатты қайта қарауды талап етеді. Жақсы жаңалық — тәуекелдерді азайтуға көмектесетін дайын қадамдар мен тәжірибелер бар.
Ұсынылатын әрекеттер:
- Компанияда жеке деректерге аудит жүргізіңіз: қандай мәліметтер жиналады, қайда сақталады, кімде оған қолжетімділік бар.
- Егер қызмет түрі талап етсе, деректерді қорғау бойынша жауапты тұлғаны (DPO) тағайындаңыз.
- Құпиялық саясатын және пайдаланушылық келісімдерді жаңартыңыз.
- Деректерді өңдеуге келісім алу механизмдерін орнатыңыз.
- Техникалық қауіпсіздікті қамтамасыз етіңіз: шифрлау, қолжетімділікті бақылау, резервтік көшіру.
- Қызметкерлерді GDPR стандарттары бойынша жеке деректермен жұмыс істеу негіздеріне үйретіңіз.
"Систем Менеджмент" компаниясы GDPR еуропалық стандартына дайындалуға арналған практикалық шешімдерді ұсынады: аудит, консалтинг, оқыту және сертификаттауға қолдау көрсету. Бұл халықаралық нарыққа шығуды және бизнесті ауқымды түрде дамыту мақсат еткен компаниялар үшін аса маңызды.
GDPR-дің Қазақстан, Өзбекстан, Грузия және Қырғызстан үшін өзектілігі
Бұл елдерде IT, e-commerce, B2B-қызметтер және сыртқы экономикалық қызмет салаларында тұрақты өсім байқалады. Халықаралық жобалар мен қызмет экспорттау – енді ерекшелік емес, қалыпты құбылысқа айналды.
Факт: Дүниежүзілік банк деректері бойынша, соңғы 5 жылда Орталық Азиядан цифрлық экспорт көлемі 2,5 есе өсті. Бұл нені білдіреді? Компаниялар шетелдік клиенттермен жиі жұмыс істейді, ал бұл – олардың деректерімен де жұмыс істеуді білдіреді.
Осыған байланысты, GDPR — деректерді қорғау жөніндегі жалпы ережені түсіну және сақтау — бәсекеге қабілеттілік факторы және еуропалық нарыққа жолдама болып табылады.
Егер сіз бизнесіңізді елден тыс дамытуды, еуропалық клиенттермен жұмыс істеуді немесе сенімді қызмет жеткізушісі ретінде бедел қалыптастыруды жоспарлап отырсаңыз — бұл стандартты елемеңіз. GDPR бойынша жеке деректер — бұл талаптарға сәйкестік қана емес, саналы және жауапты көзқарас танытатын сала.
GDPR енгізу және консалтингтік сүйемелдеу туралы толығырақ таныса аласыз. сілтеме арқылы.
Систем Менеджмент — халықаралық стандарттар мен сертификаттаулар әлеміндегі сіздің сенімді серіктесіңіз.